4 giờ sáng, ngã tư Majuqiao ở ngoại ô phía nam Bắc Kinh vẫn sáng đèn. Ánh đèn huỳnh quang hắt ra từ các quán ăn sáng xuyên đêm. Từng nhóm người, hầu hết là đàn ông, lặng lẽ ăn bánh bao hấp. Ai cũng như đang chờ đợi điều gì.
Đến 4:30, khi ánh mặt trời đầu tiên ló dạng, câu chuyện trở nên rõ ràng hơn. Trên những chiếc xe điện, những người môi giới việc làm, chưa cần xuống xe, đã hô lớn tiền công theo ngày: 170 tệ! 180 tệ! (khoảng 630.000 VNĐ). Những người đàn ông ùa đến nghe việc: trộn bê tông ở công trường, đóng gói nước giải khát, hoặc lau dọn các tòa nhà.
Từ những khu nhà trọ giá rẻ xung quanh, dòng người tiếp tục đổ ra, cả nam lẫn nữ. Khi mặt trời lên, ngã tư Majuqiao đã chật kín hàng trăm người. Người may mắn được chở đi trên những chiếc xe minivan, mang theo mũ bảo hộ hoặc cây lau nhà. Người kém may hơn phải tiếp tục chờ, hoặc lủi thủi trở về phòng trọ. Đến 8 giờ sáng, đám đông thưa dần. Vậy là số phận cho một ngày coi như đã được định đoạt.
Majuqiao được coi là chợ lao động thời vụ lớn nhất Bắc Kinh, nơi dân nhập cư từ khắp Trung Quốc đổ về tìm việc. Từ nhiều thập kỷ qua, những khu chợ như thế này đã giúp tầng lớp lao động nhập cư có công việc ban đầu tại thành phố. Chẳng phải vì thế mà người Bắc Kinh vẫn truyền nhau câu: “Khó khăn thì ra Majuqiao”.
Nhưng trong bối cảnh kinh tế Trung Quốc chững lại, chợ việc làm này ngày càng “ít việc, người đông”.
Nguồn: Cục Thống kê Trung Quốc.
“40 là quá tuổi rồi”
Khủng hoảng bất động sản dai dẳng tại Trung Quốc khiến các công trường ít tuyển dụng, vì vậy là lương thấp hơn. Trong khi đó, nhà máy ưa chuộng lao động trẻ, có tay nghề. Vì thế, nhiều lao động trung niên bị bỏ lại phía sau. Trên cột điện, những tờ rơi quảng cáo phòng trọ chung với giá chỉ từ 3 USD (80.000 VNĐ) một đêm. Một số người phải ngủ ngay trên vỉa hè dưới biển hiệu cũ kỹ của quán ăn, tiệm sửa điện thoại.
Tại chợ Majuqiao, không khí tràn ngập những cuộc mặc cả chớp nhoáng với môi giới, xen lẫn tiếng thở dài cam chịu.
Một môi giới hô to: “Ai muốn làm diễn viên quần chúng?” Người này tìm phụ nữ 16–50 tuổi đóng vai phụ trong đoàn phim, lương 14 USD (350.000 VNĐ) cho 3 giờ làm việc, phải tự đến phim trường. Nhưng nhiều người bỏ đi, chê không đáng công.
Trong số những người bỏ đi có Wang Liyuan (43 tuổi), từng làm công nhân tại một nhà máy sản xuất dược phẩm. Bà bị cho nghỉ việc năm 2022 vì “quá tuổi”. Đôi chân bà đau nhức sau nhiều năm đứng máy. Trình độ học vấn mới hết cấp 2. Điều này khiến bà khó có thể cạnh tranh với những lao động trẻ hơn vốn đã tốt nghiệp cấp 3. “40 tuổi đã coi như về hưu rồi”, bà thở dài.
Ngày may mắn, bà kiếm được 25 USD (660.000), ít hơn trước đây vài USD và không còn được bao cơm. Bà cũng đã ngừng đóng tiền bảo hiểm y tế và hưu trí. Ngay cả tiền tiêu vặt gửi cho con trai 13 tuổi ở quê Heilongjiang cũng phải cắt giảm. “Tôi từng muốn cho con một cuộc sống tốt hơn. Giờ thì không thể”, bà nói.
Công việc nặng nhọc, lương thấp bị nhiều người từ chối. Một môi giới rao việc bốc xếp bưu phẩm 12 giờ, lương 22 USD (580.000 VNĐ) nhưng bà Wang lắc đầu. “Tôi làm rồi. Ăn chỉ nửa tiếng, không được ngồi nghỉ, họ sai gì làm nấy”.
Bấp bênh nhưng tự do
Với nhiều người, chợ lao động tuy rủi ro nhưng cho họ chút tự do. Huo Shuxia, quê Sơn Đông, đã đến đây 4 năm. Bà thuê trọ 84 USD (2,2 triệu VNĐ)/tháng, ăn uống chỉ 2,5 USD (66.000 VNĐ)/ngày. Bà mang theo bát nhựa và đũa đến nhà máy in làm việc trong ngày.
So với công việc ở kho sách trước đây, làm theo ngày giúp bà linh hoạt hơn: có thể nghỉ khi muốn, về quê bất cứ lúc nào, ít nguy cơ bị chủ quỵt lương. “Ngày trước nghỉ ngơi cũng phải chờ họ cho phép”, bà kể.
Nhưng sự thiếu ổn định lại mở đường cho môi giới trục lợi: cắt xén thù lao hoặc giao việc chui. Chính quyền đã dựng một chợ lao động chính quy cách đó 2,5 km, có nhà vệ sinh và phát bữa sáng miễn phí. Song đa số công nhân vẫn quen tụ tập ở ngã tư cũ.
Khác với công nhân, các môi giới tỏ ra ung dung. 7 giờ sáng, Gu Jinshan vừa ăn sáng vừa điểm danh hơn 20 lao động nữ mà ông thuê đóng gói trái cây với mức 16 tệ (58.000 VNĐ) mỗi giờ. “Thuê người bây giờ dễ lắm,” ông nói. “Việc thì ít, người thì nhiều”.
Tham khảo: NYT
